Masiewo, wieś z 300-letnią historią

Miejscowość powstała na miejscu dawnego uroczyska, w którym już w XVII wieku znajdowała się smolarnia. W 1780 roku  administracja dóbr królewskich w puszczy postanowiła o założeniu tzw. zakładu budowy kotłowej (ordaszni) w miejscu uroczyska Masiewo, dokąd nastąpiło przeniesienie budników z likwidowanej ordaszni horodeczańskiej. W zakładzie produkowano potaż /węglan potasu metodą kotłową (w odróżnieniu od tańszej metody produkcji w budach tzw. korytowych). Pod koniec XVIII wieku Masiewo było ośrodkiem przemysłu chemicznego w puszczy, z licznymi urządzeniami do przeróbki popiołu drzewnego na sole potasowe. Dla obsługi fabryki sprowadzono, głównie z Mazowsza, budników, którzy wycięli znaczący obszar lasu. W 1792 roku fabryka potażu w Masiewie upadła, pociągając za sobą upadek popielarni pogorzelskiej, teremiskiej i budzkiej. Część z masiewskich budników wyemigrowała do Polski, lecz pozostali osiedlili się jako rolnicy na wykarczowanych przez siebie gruntach. 

 

W ten sposób powstała wieś, a przy niej folwark Masiewo. Przypisano do niego wsie Babią Górę i Olchówkę i dzierżawiono różnym odobom jako folwark z tzw. dymami, czyli roboczą siłą poddańczą. Masiewskich Mazurów, podobnie jak tych osiadłych w Pogorzelcach i Teremiskach, poróbowano przy tym przesiedlić na Wołyń, wysiłki te podejmowały zarówno władze polskie jak i później rosyjskie. Mieli oni jednak dobre grunta, obfite sianokosy, zarabiali na robotach leśnych, korzystali z odszkodowań, jakie płacono im za stratowane przez dziki, sarny i inne zwierzęta zasiewy. Okazali się więc oporni na oferty wyjazdu i potomkowie dawnych mazurskich budników zamieszkują te wioski do dzisiaj. 

 

 

W drugiej połowie XIX wieku w Cesarstwie Rosyjskim przeprowadzono reformę agralną, która w 1867 roku objęła swoim zasięgiem gubernię grodzieńską. Nastąpiło uwłaszczenie chłopów na użytkowanej przez nich ziemi. Mieszkańcy Masiewa stali się  właścicielami gospodarstw we wsi stanowiącej enklawę na terenie puszczy należącej do carskich dóbr. W tamtym okresie Masiewo stało się siedzibą Gminy, w skład której weszły: Babia Góra, Nowosady, Gnilec, Dubiny, Cichowola, Narewka, Skupowo,  Borki.

 

Ciekawa jest historia pobliskiej osady Czoło. Gdy w 1806 roku Napoleon rozgromił Prusaków pod Jeną i Auesterdtem, sporo Niemców wyemigrowało ze swojej ojczyzny do Rosji; byli oni zwabieni pogłoskami, że rząd rosyjski rozdaje kolonistom bogate, pszenicodajne grunta. Gromadka takich emigrantów z Meklenburgii dotarła na Podlasie i osiadła w Puszczy Białowieskiej w części Puszczy, którą Caryca Katarzyna podarowała Rumiancewowi. Stamtąd wkrótce przenieśli się na bezpańskie uroczysko Czoło, położone obok gruntów dawnej masiewskiej potażowni. Niemcy wyrobili trochę gruntów ale szybko popadli w konflikt z dzierżawczynią folwarku Masiewa Panią Szymanowską-Sawaniewską i wynieśli się dalej na wschód. Część z nich osiadła w Masiewie. Pozostałości Czoła znajdują się obecnie tuż za granicą, po stronie białoruskiej, mieści się w nich strażnica białoruskiej Straży Granicznej. Po polskiej stronie, w lesie, ok. 1 km. na południowy wschód od ostatnich chałup Masiewa, pozostał stary poniemiecki cmentarz z resztkami ewangielickich nagrobków. 

 

w 1921 roku, po wieńczącym okres wojen polsko-bolszewickich Traktacie Ryskim, Puszcza Białowieska w całości wróciła do Polski, stając się własnością naszego odradzającego się Państwa. Nastąpił okres intensywnej eksploatacji Puszczy, w okolicach Masiewa powstały stacje puszczańskiej kolejki wąskotorowej. Obecnie, na szlaku wokół Uroczyska Głuszec, można obejrzeć skansen z zachowanym składem pociągu który służył do wywozu pozyskiwanego drewna.

Przed II wojną światową Masiewo było dużą, liczącą ponad 200 chałup wsią, w której znajdowały się dwie żydowskie karczmy. Ludność osady utrzymywała się z pracy na roli i w lesie. Mieszkańcy, w zdecydowanej większości prawosławni, uczęszczali na nabożeństwa do pobliskiej cerkwii znajdującej się w Cihavolji. Obecnie zarówno cerkiew, jaki i cmentarz, na którym znajdują sie groby byłych mieszkańców Masiewa, znajdują się po stronie białoruskiej.  

W lipcu 1941 roku, w ramach akcji tzw. oczyszczania  Puszczy Białowieskiej inspirowanej przez Goeringa, hitlerowcy wysiedlili wszystkich mieszkańców Masiewa i spalili zabudowania wsi. Chodziło o utworzenie wokół Puszczy strefy niezamieszkałej, aby utrudnić działalność partyzantom. Ludność wysiedlona została kilkaset kilometrów na wschód. Do 1944 roku wieś pozostała bezludna. 

W czasie wojny naziści opracowali plany stworzenia rozległych terenów łowieckich dla polowań na "aryjskie" zwierzęta. Goering i Himmler zatrudnili najlepszych niemieckich naukowców, aby wprowadzić w życie program manipulacji genetycznej dotyczącej zarówno dzikich, jak i domowych zwierząt, mający zmienić bieg natury i  przywrócić do życia tura, gatunku bydła, który wymarł do połowy XVII. W tym celu prowadzono eksperymenty ze sprowadzonym do Puszczy stadem bydła Hecka, czyli "pseudo turów" powstałych z połączenia żubra z krową. Goering sprowadzał też do Puszczy Białowieskiej zwierzęta m. in. z Afryki, pragnąc wzbogacić różnorodność trofeów myśliwskich.

 

Na polanie masiewskiej hodowane było stado zwierząt które, według miejscowych relacji, przypominały "bawoły". Szybko zostało one wytrzebione przez wracających wraz z przesuwającym się frontem w 1944 roku mieszkańców Masiewa. Być może taki był koniec eksperymentu nazistów..

Po wojnie tylko ok 1/3 byłych mieszkańców powróciło do swojej wioski, odbudowując spalone przez Niemców gospodarstwa. Byli wśród nich budowniczowie naszych gospodarstw, Tryby (rodzina Marczuków) i Zaharody (rodzina Kiczkajło). Rozwijało się rolnictwo, głównie jednak na własne potrzeby bo podstawowym źródłem utrzymania mieszkańców Masiewa był zawsze las. Praca przy jego pielęgnacji i wyrębie, zbieranie runa leśnego, poroża, obróbka drewna to tradycyjne zajęcia miejscowych od ponad 250 lat.

Bardzo powolny i kontrolowany proces kolonizacji osady oraz izolacja od odległej cywilzacji sprawiły, że tutejsza wieś zachowała swój wygląd sprzed kilkudziesięciu lat. Jest to przykład miejsca w którym zatrzymał się czas, utrwalając to co najcenniejsze: piękną i malowniczą drewnianą zabudowę, oryginalny, szeregowy układ gospodarstw, tradycyjne stosunki społeczne, a wszystko to zatopione we wspaniałej przyrodzie Puszczy Białowieskiej.

 

Patronem Masiewa jest Święty Onufry, żyjący na początku IV wieku święty Kościoła katolickiego i Cerkwi prawosławnej pustelnik. Według apokryfów był synem perskiego władcy. Miejscem jego zamieszkania i działalności były tereny dzisiejszego Egiptu (Pustynia Tebaidzka).Według legendy święty Pafnucy podczas poszukiwania miejsca pustelniczego spotkał nagiego starca zarośniętego długą brodą. Tym starcem miał się okazać św. Onufry, który spędził na pustyni 60 lat, a którego co niedzielę odwiedzał anioł z komunią świętą. Onufry skonał na rękach św. Pafnucego 12 czerwca, jednak dokładana data śmierci świętego nie jest znana. Według relacji Pafnucego ten eremita dorastał we wspólnocie w Hermapolis. Wzorując się na takich ascetach jak Jan Chrzciciel czy Eliasz żył samotnie na pustkowiu w okryciu z liści, żywiąc się znalezionymi owocami i ziołami[1].Na wizerunkach przedstawiany jest zazwyczaj jako starzec z długimi, białymi włosami i brodą sięgającą aż do ziemi oraz przepaską z gałęzi i liści, czasem ubranytylko w płaszcz z własnych długich włosów. Był orędownikiem w sprawach wyboru małżonka i posiadania potomstwa.

Co ciekawe, powiązanie Masiewa ze Świętym Onufrym wynika z przedwojennej przynależności wsi do parafii prawosławnej w Cihavolji, której ten święty jest patronem. Dla pozostałych okolicznych wiosek patronem jest Święty Mikołaj Cudotwórca, pod wezwaniem którego w Narewce znajduje się XIX-wieczna cerkiew. 
Na zdjęciu obok: cerkiew w Cihavolji w okresie I wojny światowej.

 


Odpust z okazji święta patrona wsi odbywa się co roku, zgodnie z kalendarzem prawosławnym, 22 czerwca. Z tej okazji przez wieś przechodzi procesja z udziałem miejscowego popa oraz katolockiego księdza. W procesji niesiona jest ikona Świętego i w jej obecności święcone są domy mieszkańców Masiewa. Wieczorem, w barwnych białoruskich strojach, występują ludowe zespoły muzyczne.

 

 

Przejdź do Galerii

Kontakt

Folwark Stare Masiewo

Stare Masiewo 17
17-220 Narewka

Zadzwoń lub napisz

+48 509 744 625

folwark@staremasiewo.pl