Masiewo, wieś z 300-letnią historią

Miejscowość powstała na miejscu dawnego uroczyska Masiewo, w którym już w XVII wieku znajdowała się smolarnia. W drugiej połowie XVIII wieku zbudowano tu dużą fabrykę potażową z urządzeniami do przeróbki popiołu drzewnego na sole potasowe. Dla obsługi fabryki sprowadzono, głównie z Mazowsza, budników, którzy wycięli znaczący obszar lasu. W 1792 roku fabryka potażu w Masiewie upadła, pociągając za sobą upadek popielarni pogorzelskiej, teremiskiej i budzkiej. Część z masiewskich budników wyemigrowała do Polski, lecz pozostali osiedlili się jako rolnicy na wykarczowanych przez siebie gruntach.

W ten sposób powstała wieś, a przy niej folwark Masiewo. Przypisano do niego wsie Babią Górę i Olchówkę i dzierżawiono różnym odobom jako folwark z tzw. dymami, czyli roboczą siłą poddańczą. Masiewskich Mazurów, podobnie jak tych osiadłych w Pogorzelcach i Teremiskach, poróbowano przy tym przesiedlić na Wołyń, wysiłki te podejmowały zarówno władze polskie jak i później rosyjskie. Mieli oni jednak dobre grunta, obfite sianokosy, zarabiali na robotach leśnych, korzystali z odszkodowań, jakie płacono im za stratowane przez dziki, sarny i inne zwierzęta zasiewy. Okazali się więc oporni na oferty wyjazdu i potomkowie dawnych mazurskich budników zamieszkują te wioski do dzisiaj. 

Ciekawa jest historia pobliskiej osady Czoło. Gdy w 1806 roku Napoleon rozgromił Prusaków pod Jeną i Auesterdtem, sporo Niemców wyemigrowało ze swojej ojczyzny do Rosji; byli oni zwabieni pogłoskami, że rząd rosyjski rozdaje kolonistom bogate, pszenicodajne grunta. Gromadka takich emigrantów z Meklenburgii dotarła na Podlasie i osiadła w Puszczy Białowieskiej w części Puszczy, którą Caryca Katarzyna podarowała Rumiancewowi. Stamtąd wkrótce przenieśli się na bezpańskie uroczysko Czoło, położone obok gruntów dawnej masiewskiej potażowni. Niemcy wyrobili trochę gruntów ale szybko popadli w konflikt z dzierżawczynią folwarku Masiewa Panią Szymanowską-Sawaniewską i wynieśli się dalej na wschód. Część z nich osiadła w Masiewie. Pozostałości Czoła znajdują się obecnie tuż za granicą, po stronie białoruskiej, mieści się w nich strażnica białoruskiej Straży Granicznej. Po polskiej stronie, w lesie, ok. 1 km. na południowy wschód od ostatnich chałup Masiewa, pozostał stary poniemiecki cmentarz z resztkami ewangielickich nagrobków.

Przed II wojną światową Masiewo było dużą, liczącą ponad 200 chałup wsią, w której znajdowały się aż dwie żydowskie karczmy. Ludność osady utrzymywała się z pracy na roli i w lesie. Mieszkańcy, w zdecydowanej większości prawosławni, uczęszczali na nabożeństwa do pobliskiej cerkwii znajdującej się w Cihavolji. Obecnie zarówno cerkiew, jaki i cmentarz, na którym znajdują sie groby byłych mieszkańców Masiewa, znajdują się po stronie białoruskiej.

lipcu 1941 roku, w ramach akcji tzw. oczyszczania Puszczy Białowieskiej inspirowanej przez Goeringa, hitlerowcy wysiedlili wszystkich mieszkańców Masiewa i spalili zabudowania wsi. Chodziło o utworzenie wokół Puszczy strefy niezamieszkałej, aby utrudnić działalność partyzantom. Ludność wysiedlona została kilkaset kilometrów na wschód. Do 1944 roku wieś pozostała bezludna. Goering sprowadzał do Puszczy Białowieskiej zwierzęta m. in. z Afryki, pragnąc wzbogacić różnorodność trofeów myśliwskich. Na polanie masiewskiej hodowane było stado bawołów afrykańskich, które wytrzebili wracający wraz z przesuwającym się frontem w 1944 roku mieszkańcy Masiewa. Po wojnie tylko ok 1/3 byłych mieszkańców powróciło do swojej wioski, odbudowując spalone przez Niemców gospodarstwa. Byli wśród nich budowniczowie naszych gospodarstw, Tryby (rodzina Marczuków) i Zaharody (rodzina Kiczkajło). Rozwijało się rolnictwo, głównie jednak na własne potrzeby bo podstawowym źródłem utrzymania mieszkańców Masiewa był zawsze las. Praca przy jego pielęgnacji i wyrębie, zbieranie runa leśnego, poroża, obróbka drewna to tradycyjne zajęcia miejscowych od ponad 250 lat.

Bardzo powolny i kontrolowany proces kolonizacji osady oraz izolacja od odległej cywilzacji sprawiły, że tutejsza wieś zachowała swój wygląd sprzed kilkudziesięciu lat. Jest to przykład miejsca w którym zatrzymał się czas, utrwalając to co najcenniejsze: piękną i malowniczą drewnianą zabudowę, oryginalny, szeregowy układ gospodarstw, tradycyjne stosunki społeczne, a wszystko to zatopione we wspaniałej przyrodzie Puszczy Białowieskiej.

Patronem Masiewa jest Święty Onufry, żyjący na początku IV wieku święty Kościoła katolickiego i Cerkwi prawosławnej pustelnik. Według apokryfów był synem perskiego władcy. Miejscem jego zamieszkania i działalności były tereny dzisiejszego Egiptu (Pustynia Tebaidzka).Według legendy święty Pafnucy podczas poszukiwania miejsca pustelniczego spotkał nagiego starca zarośniętego długą brodą. Tym starcem miał się okazać św. Onufry, który spędził na pustyni 60 lat, a którego co niedzielę odwiedzał anioł z komunią świętą. Onufry skonał na rękach św. Pafnucego 12 czerwca, jednak dokładana data śmierci świętego nie jest znana. Według relacji Pafnucego ten eremita dorastał we wspólnocie w Hermapolis. Wzorując się na takich ascetach jak Jan Chrzciciel czy Eliasz żył samotnie na pustkowiu w okryciu z liści, żywiąc się znalezionymi owocami i ziołami[1].Na wizerunkach przedstawiany jest zazwyczaj jako starzec z długimi, białymi włosami i brodą sięgającą aż do ziemi oraz przepaską z gałęzi i liści, czasem ubranytylko w płaszcz z własnych długich włosów. Był orędownikiem w sprawach wyboru małżonka i posiadania potomstwa. 

Odpust z okazji święta patrona wsi odbywa się co roku, zgodnie z kalendarzem prawosławnym, 22 czerwca. Z tej okazji przez wieś przechodzi procesja z udziałem miejscowego popa oraz katolockiego księdza. W procesji niesiona jest ikona Świętego i w jej obecności święcone są domy mieszkańców Masiewa. Wieczorem, w barwnych białoruskich strojach, występują ludowe zespoły muzyczne.

Co ciekawe, powiązanie Masiewa ze Świętym Onufrym wynika z przedwojennej przynależności wsi to parafii prawosławnej w Cihavolji, której ten święty jest patronem. Dla pozostałych okolicznych wiosek patronem jest Święty Mikołaj Cudotwórca, pod wezwaniem którego w Narewce znajduje się XIX-wieczna cerkiew.  

Przejdź do Galerii